Czym jest gzyms w budownictwie? Poznaj jego rodzaje, funkcje i znaczenie

• Poziomy element architektoniczny wystający przed lico ściany
• Pełni funkcje ochronną i dekoracyjną
• Występuje w różnych rodzajach: wieńczący, między kondygnacyjny, cokołowy
• Znany od czasów starożytności, ewoluował przez wieki
• Wykonywany z różnych materiałów: kamienia, drewna, gipsu, styropianu

Gzyms w budownictwie to charakterystyczny poziomy element architektoniczny, który wysuwa się przed lico (powierzchnię) ściany budynku. Mamy różne rodzaje gzymsów. Pamiętaj że gzyms pełni rolę ochronną jak i zarówno funkcję dekoracyjną. W architekturze klasycznej gzyms ma szerokie zastosowanie.

Ten wystający pas, najczęściej profilowany, montowany jest na ścianie zewnętrznej lub wewnętrznej. Nazwa „gzyms” wywodzi się z języka niemieckiego (Gesims[e]) i bywa również określany jako korona, krajnik, ucios czy plata. Gzymsy pełnią w architekturze podwójną rolę – są zarówno elementem funkcjonalnym, chroniącym elewację przed wodą deszczową, jak i ozdobnym, stanowiącym ważny składnik kompozycji architektonicznej.

Wysunięcie gzymsu przed płaszczyznę ściany tworzy interesującą grę światła i cienia na elewacji.

Rodzaje gzymsów i ich zastosowanie

W budownictwie występuje kilka podstawowych typów gzymsów, klasyfikowanych ze względu na ich umiejscowienie. Najpopularniejsze są gzymsy zewnętrzne, wśród których wyróżniamy gzymsy wieńczące (koronujące) na szczycie budynku, między kondygnacyjne dzielące elewację na poziomy pięter, cokołowe oddzielające cokół od głównej części muru, oraz nadotworowe zabezpieczające okna i drzwi. We wnętrzach budynków stosuje się gzymsy wewnętrzne, które pełnią głównie funkcję dekoracyjną.

Z punktu widzenia funkcjonalnego, najważniejszym zadaniem gzymsu jest ochrona elewacji przed ściekającą wodą deszczową, co zapobiega powstawaniu zacieków i degradacji materiału ściennego. Gzymsy często stanowią również podstawę do montażu systemu rynnowego.

W historii architektury gzyms początkowo pełnił funkcję głównie praktyczną, z czasem stając się coraz bardziej ozdobnym elementem. W starożytnej Grecji i Rzymie stanowił najwyższą część belkowania, chroniąc fryzy przed zaciekami. W gotyku był prostszy, podcięty pod kątem 45 stopni, z rowkiem odprowadzającym wodę. Renesans i barok przyniosły bardziej rozbudowane, dekoracyjne formy gzymsów.

• Czym dokładnie jest gzyms w architekturze? Gzyms to poziomy, wystający element architektoniczny w postaci pasa wystającego przed lico muru, chroniący elewację przed wodą deszczową i pełniący funkcję dekoracyjną.
• Jakie są główne rodzaje gzymsów? Główne rodzaje to gzymsy wieńczące (koronujące), międzykondygnacyjne (kordonowe), cokołowe, nadotworowe (nad oknami i drzwiami) oraz gzymsy wewnętrzne.
• Z jakich materiałów wykonuje się gzymsy? Tradycyjnie stosowano kamień naturalny, cegłę i terakotę, obecnie popularne są również beton, styropian, gips, drewno i kompozyty cementowo-szklane (GRC).
• Jaką funkcję praktyczną pełni gzyms? Główną funkcją praktyczną jest ochrona elewacji przed ściekającą wodą deszczową, co zapobiega powstawaniu zacieków i uszkodzeń materiału ściennego.
• Czy gzymsy stosuje się w nowoczesnym budownictwie? Tak, choć często w uproszczonej formie, nadal stanowią ważny element ochrony elewacji i kształtowania estetyki budynku.

ŹRÓDŁO:

• [1]https://www.budowax.pl/co-to-jest-gzyms-w-budownictwie/[1]
• [2]https://www.domoweklimaty.pl/czytelnia/gzyms-co-to-jest/[2]
• [3]https://www.villapoint.pl/co-to-jest-gzyms-w-budownictwie/[3]

Definicja i historia gzymsów – od starożytnych konstrukcji do współczesnych rozwiązań

Gzyms (z niemieckiego Gesims[e]) to poziomy element architektoniczny wysunięty przed lico ściany, który pełni zarówno funkcję praktyczną, jak i dekoracyjną. Jego podstawowym zadaniem jest ochrona elewacji przed ściekającą wodą deszczową, co zapobiega powstawaniu zacieków i degradacji materiału ściennego. W różnych regionach Polski spotkamy też inne nazwy tego elementu, takie jak korona, krajnik, ucios czy plata.

Element ten charakteryzuje się zwykle profilowaniem i może przybierać różne formy – od prostych listew po bogato zdobione struktury, w zależności od epoki i stylu architektonicznego.

Początki gzymsów w starożytności

Historia gzymsów sięga czasów starożytnych cywilizacji. W początkowym okresie nie stosowano ich jako samodzielnych elementów – zwieńczenia ścian podkreślano poprzez wysunięcie płyty stropowej z kamienia lub drewnianych belek, które miały chronić budynek przed opadami.

W architekturze klasycznej Grecji gzyms stanowił najwyższy pas belkowania (po grecku geison), chroniący fryzy i koronujący całą entablaturę. Starożytni Grecy byli prawdziwymi mistrzami wykorzystania gzymsów, które nie tylko zdobiły ich budowle, ale także skutecznie chroniły je przed słońcem i deszczem.

Z biegiem czasu ewolucja gzymsów objęła różne materiały i techniki wykonania:

• Kamienne gzymsy cechujące się trwałością i odpornością na warunki atmosferyczne
• Terakotowe elementy pozwalające na większą różnorodność dekoracji
• Ceglane gzymsy popularne w późniejszych okresach
• Drewniane gzymsy charakterystyczne dla budownictwa regionalnego

Ewolucja przez wieki

Style gzymsów zmieniały się wraz z epokami architektonicznymi. W gotyku gzymsy przybrały bardzo prostą formę – były podcięte pod kątem 45° i posiadały charakterystyczny rowek zapobiegający spływaniu wody ku ścianie. Czasami dzieliły fasadę jako gzymsy pośrednie, jednak zazwyczaj były słabo wyprofilowane.

Prawdziwy rozkwit form gzymsowych nastąpił w okresie renesansu i baroku. We wczesnorenesansowych pałacach florenckich pojawiły się tzw. gzymsy okapowe w formie znacznie wysuniętego, plastycznie ukształtowanego okapu. Z kolei barokowe gzymsy charakteryzowały się mocno rozbudowanymi formami, często przerywanymi czy wyłamywanymi (gierowanymi).

Współczesne podejście do gzymsów

Od XIX wieku w produkcji gzymsów istotniejsza stała się forma niż materiał, z którego je wykonano. Współcześnie gzymsy rzadko pełnią funkcje konstrukcyjne, a ich wykonanie jest znacznie łatwiejsze dzięki nowoczesnym technologiom i materiałom.

Obecnie najpopularniejsze są gzymsy ze styropianu – stosunkowo niedrogie, łatwe w montażu i wytrzymałe. Aby spełniały swoją funkcję, muszą być wykonane z twardego materiału odpornego na działanie wilgoci, skrajnych temperatur oraz promieniowania słonecznego. Nowoczesne technologie pozwalają na tworzenie lekkich i trwałych profili elewacyjnych, które zachowują klasyczną estetykę przy jednoczesnym uproszczeniu procesu montażu.

Rodzaje gzymsów w budownictwie – klasyfikacja według umiejscowienia na elewacji

Klasyfikacja gzymsów ze względu na ich umiejscowienie na elewacji to jeden z podstawowych sposobów kategoryzacji tych architektonicznych elementów. Każdy rodzaj gzymsu pełni nie tylko funkcję dekoracyjną, ale także praktyczną, chroniąc określone fragmenty budynku przed wodą opadową i zaciekami.

Gzymsy według pozycji pionowej na elewacji

Patrząc na budynek od dołu do góry, możemy wyróżnić kilka charakterystycznych typów gzymsów:

• Gzymsy cokołowe – oddzielające cokół budynku od właściwej elewacji
• Gzymsy międzykondygnacyjne (kordonowe) – dzielące poszczególne piętra budynku
• Gzymsy wieńczące (koronujące) – umieszczane u szczytu ściany, bezpośrednio pod dachem

Gzymsy kordonowe (międzypiętrowe) pozwalają wizualnie rozdzielić kondygnacje, szczególnie gdy są one wykończone różnymi materiałami lub kolorami. Dzięki nim możemy optycznie zmienić proporcje budynku i zaakcentować poziomy podział elewacji.

Z kolei gzymsy wieńczące stanowią zwieńczenie całej kompozycji fasady, chroniąc jednocześnie górną część elewacji przed ściekającą z dachu wodą opadową.

Gzymsy przy otworach okiennych i drzwiowych

Szczególną grupę stanowią gzymsy montowane wokół otworów architektonicznych:

Gzymsy nadokienne – montowane ponad oknami, często łączone z listwami pionowymi. Pełnią funkcję nie tylko dekoracyjną, ale także chronią okna przed wodą spływającą z wyższych partii budynku. W nowoczesnym budownictwie mogą również służyć do zamaskowania skrzynek roletowych.

Ich przeciwieństwem są gzymsy podokienne (podparapetowe), które stanowią ozdobne wykończenie pod parapetem. Zabezpieczają one elewację pod oknami przed powstawaniem zacieków i plam, jednocześnie tworząc wizualne obramowanie okna.

Na podobnej zasadzie działają gzymsy naddrzwiowe (portalowe), montowane nad drzwiami wejściowymi lub nad całym otworem drzwiowym. W połączeniu z pionowymi listwami tworzą one elegancką oprawę wejścia do budynku.

Gzymsy specjalistyczne

Wśród rzadziej spotykanych, ale równie istotnych typów warto wymienić gzymsy balkonowe, chroniące ranty balkonów i tworzące kapinos odprowadzający wodę, oraz gzymsy podbitkowe montowane przy podbitkach dachowych. Każdy z tych elementów nie tylko upiększa budynek, ale także pełni konkretne funkcje praktyczne, chroniąc elewację przed niepożądanym działaniem wody opadowej.

Praktyczne funkcje gzymsów – ochrona budynku przed wodą deszczową i innymi czynnikami atmosferycznymi

Gzymsy w budownictwie to nie tylko element dekoracyjny – przede wszystkim pełnią kluczową funkcję ochronną dla elewacji budynku. Ich głównym zadaniem jest odprowadzanie wody deszczowej z dala od ściany, co skutecznie zapobiega zawilgoceniu i erozji materiału budowlanego. Można powiedzieć, że gzyms działa jak parasol dla ścian naszego domu. Wystająca konstrukcja sprawia, że krople deszczu nie spływają bezpośrednio po elewacji, tylko są odprowadzane na zewnątrz.

W okresie zimowym gzymsy nabierają dodatkowego znaczenia – chronią budynek przed negatywnymi skutkami zamarzania i rozmarzania śniegu. Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego starsze budynki często mają tak rozbudowane systemy gzymsów? To właśnie praktyczne doświadczenie budowniczych, którzy wiedzieli, jak skutecznie chronić konstrukcję przed niszczącym działaniem wody.

Ochrona przed różnymi czynnikami atmosferycznymi

Gzymsy pełnią szerszą rolę niż tylko ochrona przed deszczem. Zabezpieczają elewację przed wieloma niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi, takimi jak:

• Intensywne opady deszczu i śniegu, które mogłyby powodować zaciekanie
• Silne podmuchy wiatru niosące zanieczyszczenia
• Nadmierne nasłonecznienie fragmentów elewacji
• Duże wahania temperatur powodujące naprężenia materiałów

Szczególnie istotną funkcję pełnią gzymsy wieńczące, które znajdują się na styku dachu i ściany. To właśnie one przejmują na siebie pierwszy „atak” spływającej z dachu wody, kierując ją do systemu rynnowego zamiast na elewację. Dobrze zaprojektowany gzyms wieńczący może znacząco przedłużyć żywotność tynków i farb elewacyjnych, a tym samym zredukować koszty remontów.

Termoizolacja i funkcje mikroklimatyczne

Mało znanym, lecz istotnym aspektem funkcjonalności gzymsów jest ich wpływ na termoizolację budynku. Prawidłowo wykonane gzymsy mogą zapobiegać powstawaniu mostków termicznych, a przez to poprawiać energooszczędność całej konstrukcji. Aby jednak spełniały tę funkcję, muszą być odpowiednio docieplone i zabezpieczone.

Gzymsy wpływają również na mikroklimat wokół budynku. Dzięki nim ściany budynku nie nagrzewają się tak intensywnie w upalne dni, a zimą stanowią dodatkową barierę przed wychładzaniem. Warto jednak pamiętać, że niewłaściwie wykonane gzymsy mogą stać się „półką” dla zalegającego śniegu, który topniejąc może wnikać w łączenia i powodować zawilgocenia. Z tego powodu szczególnie ważne jest właściwe zabezpieczenie łączeń między gzymsem a ścianą.

Materiały używane do produkcji gzymsów – od tradycyjnych po nowoczesne rozwiązania

Wybór odpowiedniego materiału do produkcji gzymsów jest kluczowy zarówno dla estetyki budynku, jak i trwałości samej sztukaterii. Na przestrzeni wieków materiały ewoluowały, oferując coraz to nowsze możliwości i właściwości techniczne.

Każdy materiał posiada charakterystyczne cechy, które determinują jego zastosowanie w konkretnych projektach architektonicznych.

Tradycyjne materiały gzymsowe

Kamień naturalny to jeden z najstarszych materiałów wykorzystywanych w produkcji gzymsów. Charakteryzuje się wyjątkową trwałością i odpornością na warunki atmosferyczne, jednak jego obróbka jest czasochłonna i kosztowna. Granit czy marmur nadają budynkom szlachetny wygląd, ale wymagają specjalistycznej wiedzy przy montażu.

Historycznie stosowano również drewno (elastyczne i łatwe w obróbce), cegłę (zwłaszcza w gzymsach kordonowych) oraz gips (idealny do tworzenia skomplikowanych wzorów w pomieszczeniach).

Nowoczesne rozwiązania materiałowe

Współczesne budownictwo oferuje znacznie szerszą paletę materiałów, które łączą zalety estetyczne z praktycznymi:

• Styropian EPS 200 – lekki materiał pokrywany często żywicą akrylową lub masą sztukatorską
• Poliuretan – odporny na zmienne warunki atmosferyczne, z możliwością malowania
• Kompozyty żywiczne – łączące lekkość z wyjątkową trwałością
• Prefabrykaty żelbetowe – stosowane zwłaszcza w większych projektach

Kryteria wyboru materiału

Przy wyborze materiału na gzymsy warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów: odporność na warunki atmosferyczne (szczególnie ważna dla gzymsów zewnętrznych), łatwość montażu, możliwość malowania oraz stosunek wagi do wytrzymałości.

Nowoczesne gzymsy styropianowe łączą lekkość z odpornością na wilgoć, co sprawia, że są obecnie najpopularniejszym wyborem zarówno do nowych budynków, jak i renowacji starszych obiektów.

Podsumowując, wybór materiału do produkcji gzymsów powinien być podyktowany nie tylko względami estetycznymi, ale również praktycznymi aspektami związanymi z eksploatacją budynku. Tradycyjne materiały oferują klasyczne piękno i szlachetność, podczas gdy nowoczesne rozwiązania zapewniają łatwość montażu i długotrwałą ochronę elewacji.